Projekt badawczy będący przedmiotem Raportu bazuje na założeniu, że następuje nieunikniony rozwój przedsiębiorstw w kierunku Przemysłu 4.0. Cechą szczególną koncepcji Przemysłu 4.0 jest integracja ludzi, maszyn oraz zaawansowanych technologii informacyjno-komunikacyjnych, umożliwiająca interakcję w czasie rzeczywistym między kluczowymi komponentami przedsiębiorstwa. Ogromny wpływ mają na to zmieniające się dynamicznie możliwości rozwojowe za sprawą dostępu do wielu nowoczesnych technologii oraz powstałe niespodziewanie warunki funkcjonowania firm i ich otoczenia, wywołane sytuacją epidemiologiczną na całym świecie. Zauważalne trendy technologiczne nie zawsze mają jednak pozytywny charakter. Ograniczone możliwości rozwoju w oparciu o nakład pracy, zwłaszcza w przypadku tak zwanego „rynku pracy pracownika”, tj. sytuacji, kiedy popyt na pracę przewyższa jej podaż, stanowią istotną rozpoznaną w teorii ekonomii oraz praktyce barierę rozwoju przedsiębiorstw. Zauważalna w krajowych warunkach niewystarczająca wydolność szkolenia zawodowego sprawia, że wciąż mamy bardzo ograniczony dostęp do wykwalifikowanej kadry potrafiącej odpowiednio korzystać z narzędzi określanych wspólnym mianem rozwiązań 4.0. Faktem jest, że rewolucja technologiczna przyśpieszyła zmiany na rynku pracy, a to wymaga szybkiego dostosowania i zdobywania nowych kompetencji. Technologie dostępne na rynku, wdrażane głównie w kontekście dużych firm, posiadają ogromny potencjał, który może być wykorzystywany oraz oferowany z powodzeniem w małych i średnich przedsiębiorstwach. Potwierdzają to wyniki przedstawione w Raporcie. Blisko 60% badanych podmiotów posiada już plan inwestycji na rzecz wdrażania technologii, co pokazuje, że problem transformacji technologicznej firm stanowi obecnie zagadnienie o strategicznym znaczeniu dla dalszego rozwoju przedsiębiorstw w Polsce. Konsekwencje dokonywanych wyborów przez kadrę najwyższego szczebla zarządzania są znaczące i trudno odwracalne, zwłaszcza we wspomnianej nowej rzeczywistości gospodarczej. W tym wypadku zdiagnozowanie i ocena zaawansowania transformacji w polskich przedsiębiorstwach przemysłowych sektora MŚP staje się kluczowym warunkiem do planowania strategicznego oraz codziennego zarządzania na poziomie operacyjnym przedsiębiorstwa, a także z punktu widzenia ogólnopolskiego wsparcia rozwoju prac badawczych, rozwojowych i innowacyjności w różnych dziedzinach gospodarki.
Wdrożenie rozwiązań transformacji technologicznej, które zwiększają elastyczność i szybkość reakcji przedsiębiorstwa na nowe warunki, sprawia, że badane firmy lepiej radzą sobie w czasie kryzysu. To wskazanie, jak i wiele innych powoduje, że omawiane opracowanie wypełnia istotną lukę o dużym znaczeniu dla praktyki gospodarczej w dzisiejszych warunkach pandemicznych oraz może być istotne dla tego, co wydarzy się w nadchodzących czasach postcovidowych. Raport koncentruje się na najważniejszych elementach zmian zachodzących w przedsiębiorstwach, tj. automatyzacja, digitalizacja oraz cyfryzacja. W przystępny sposób przedstawiony został pełen zakres zagadnień związanych z transformacją technologiczną. Warto zaznaczyć również, że wykorzystano najważniejsze, ale i szczegółowe rodzaje technologii, począwszy od systemów ERP aż po rozwiązania Big Data, a także liczne aspekty typowo produkcyjne. Autorzy zaproponowali 52 pytania badawcze, na które odpowiedzi udzielili właściciele przedsiębiorstw i ich kadra zarządzająca, a sformułowane wnioski z analizy przedstawionych materiałów posłużą w dalszej kolejności utworzeniu szeregu ważnych rekomendacji w celu rozwoju dobrych praktyk w zakresie wsparcia transformacji technologicznej przedsiębiorstw w warunkach polskich. Dostosowanie ogólnokrajowych programów wsparcia do potrzeb mniejszych firm może nastąpić tylko na podstawie rzetelnych i intensywnych badań empirycznych oraz adekwatnych opinii specjalistów. Raport będzie zatem pomocny w realizacji takich programów i projektów w przyszłości.
Szczególnym walorem raportu jest jego empiryczny charakter. Rozpoznawanie doświadczeń samych przedsiębiorców jest najcenniejszą podstawą wnioskowania w praktyce. Zakres badań dotyczących zagadnień związanych z Przemysłem 4.0 wydaje się być w polskich realiach gospodarczych wciąż dalece niezadawalający, w szczególności brakuje pogłębionych badań dotyczących szczegółowych problemów transformacji technologicznej na większych reprezentatywnych próbach przedsiębiorstw. Na uwagę zasługuje uzyskana wielkość próby badawczej. Zebrano aż 500 odpowiedzi przedsiębiorców i przedstawicieli firm z przedsiębiorstw przemysłowych sektora MŚP. Tym samym zrealizowany projekt i opis jego wyników w raporcie stanowi istotny wkład do praktyki oraz rozwoju badań w tym zakresie, inspirujący zarówno dla przedstawicieli podmiotów gospodarczych, jak i dla teoretyków. Warto przeczytać ten raport oparty na szczegółowych badaniach, ponieważ jest to ciekawa próba eksploracji zagadnień dotyczących czwartej rewolucji przemysłowej. Ze względu na praktyczne aspekty badania oraz doświadczenie zespołu Instytutu Analiz Strategicznych Fundacji Altum i Grupy Międzynarodowej Targi Poznańskie SA, raport stanowi znaczącą pozycję o wysokim poziomie badawczym. Do raportu powinny zajrzeć osoby należące do członków zarządów, komitetów sterujących i kierownictwa przedsiębiorstw, ale również osoby będące doradcami strategicznymi, interim menedżerami, analitykami i specjalistami ICT. Zawarte w nim wyniki pozwalają lepiej zrozumieć warunki wdrożenia technologii w nowej rzeczywistości gospodarczej. Pewnym jest, że występujący proces dyfuzji technologii dotknie nie tylko poszczególne przedsiębiorstwa, ale stanowił będzie istotny element ich otoczenia, a także przyszłości.
dr Adam Weinert
