Raport ukazuje wyniki ważnego społecznie badania ukazującego potencjał, ale i wyzwania, jakie związane są z procesem starzenia się polskiego społeczeństwa w kontekście wydarzeń społeczno-kulturalnych kierowanych do seniorów.
W 2014 roku fundacja Altum zrealizowała projekt badawczy „Osoby w wieku 50+ a rozwój kapitału społecznego. Diagnoza i ewaluacja wielkopolskich inicjatyw kulturalnych”, który zdobył dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Obserwatorium Kultury”, Gminy Jarocin, Miasta Poznania. Partnerami fundacji w tym projekcie byli: Regionalne Obserwatorium Kultury – Centrum badawcze Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu, Centrum Inicjatyw Senioralnych w Poznaniu, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu oraz Instytut Kulturoznawstwa UAM.
Istotą projektu było dokonanie diagnozy i ewaluacji inicjatyw społeczno-kulturalnych angażujących do uczestnictwa osoby w wieku 50+. Polem działań objęta została cała Wielkopolska. Pierwsza część aktywności zespołu badawczego poświęcona była na przygotowaniu kompleksowego zestawienia (indeksu) oraz typologii działań społeczno-kulturalnych przeznaczonych dla grupy osób od 50 roku życia na terenie poszczególnych powiatów województwa. Druga część projektu była ukierunkowana na ewaluację inicjatyw wybranych z indeksu ze względu na dwie jakości: wzmacnianie międzypokoleniowej transmisji wartości oraz zwiększenie zaangażowania starszych mężczyzn w aktywności społeczno-kulturalne społeczności lokalnych.
Badania składały się z kilku etapów. Pierwszym z nich był etap wstępny projektu (tzw. desk research – czyli badanie zza biurka: analiza materiałów, statystyk, raportów i danych zastanych). Dzięki wsparciu partnerów udało nam się poszerzyć ten etap badań o diagnozę oferty kierowanej do seniorów przez wystawców podczas V edycji Targów Aktywni 50+ podczas której przeprowadzono 55 wywiadów kwestionariuszowych z oferentami.
Zasadniczy etap badań złożony był zarówno z metod ilościowych (ankiet) jak i jakościowych (zogniskowanych wywiadów grupowych – paneli dyskusyjnych, indywidualnych wywiadów pogłębionych oraz badań terenowych – obserwacji wraz z dokumentacją fotograficzną).
Projekt badawczy w swoim założeniu miał pobudzać do dyskusji o osobach starszych. Dzięki naszym kilkudziesięciu partnerom regionalnym (31 instytucjom kultury) we wrześniu i październiku 2014 roku we wszystkich powiatach województwa wielkopolskiego odbyły się panele dyskusyjne na które zaproszono osoby związane zarówno instytucjami jak i organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz kultury, edukacji, spraw społecznych i czasu wolnego osób starszych w danym powiecie. Łącznie przeprowadzono 36 spotkań w których wzięło udział 427 osób. Wśród uczestników paneli (w postaci moderowanych zogniskowanych wywiadów grupowych) byli także: dziennikarze, samorządowcy, urzędnicy czy aktywni reprezentanci zarówno młodego jak i starszego pokolenia. Różnorodność panelistów (zarówno jeśli chodzi o wiek uczestników jak i sfery ich działalności) gwarantował ciekawą wymianę opinii, dobrych praktyk oraz współkreowanie interesujących pomysłów i rekomendacji mających służyć rozwojowi społeczno-kulturalnej aktywności seniorów.
Rezultatem badań była kompletna lista i charakterystyka typów inicjatyw w poszczególnych wielkopolskich powiatach oraz kompleksowy raport wraz z rekomendacjami, mającymi posłużyć jako użyteczne narzędzie dla podmiotów (instytucji publicznych, samorządów i organizacji pozarządowych) odpowiedzialnych za prowadzenie polityki kulturalnej i społecznej.
Zespół fundacji chciał, by badania stały się elementem dyskusji o znaczeniu i roli osób starszych w naszym społeczeństwie. Projekt propagował idee budowania kapitału społecznego w oparciu o doświadczenia różnych pokoleń, aktywności osób starszych i międzypokoleniowej wymiany wartości. Naszym celem było również ułatwienie, różnym grupom społecznym, dostępu do informacji o miejscach i inicjatywach kierowanych do seniorów.
Raport został przygotowany przez zespół badawczy w składzie:
- dr Marcin Poprawski, Michał Mękarski, Sławomir Malewski (koordynatorzy projektu)
- dr Piotr Landsberg, Alicja Gojlik, Piotr Firych, Magdalena Brodniewicz
- dr Przemysław Kieliszewski, Roksana Kędzierska, Klaudia Zielińska
- kierownik naukowy: prof. UAM dr hab. Jacek Sójka
Projekt powstał w partnerstwie z: Centrum Inicjatyw Senioralnych w Poznaniu, Instytutem Kulturoznawstwa UAM, Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Poznaniu, Wojewódzką Biblioteką Publiczną i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.
Współpraca:
Justyna Belter, Maria Biernat, Natalia Czarnecka, Ewelina Derucka, Jarosław Dębski, Krystyna Eichler, Marzena Franiak, Urszula Godyla, Sebastian Górski, Alina Kajewska, Małgorzata Kowzan, Anna Koza, Dariusz Kram, Barbara Langner, Krzysztof Matysiak, Małgorzata Matysiak, Elżbieta Mielcarek, Róża Mleczak, Sylwia Mróz, Agata Nowakowska-Dybka, Arleta Olszanowska, Urszula Paszkowska, Przemysław Pawlak, Arleta Prządka, Barbara Szmyt, Lech Szymanowski, Krzysztof Taciak, Wiesław Walas, Aleksandra Waszak, Joanna Wyrwa-Krzyżańska, Paweł Zajda, Marta Behrendt, Daria Bojówka, Angelika Cieśla, Justyna Majewska, Mikołaj Organek, Katarzyna Pieterek, Ewelina Robak, Aleksandra Rucka, Paula Sulej, Hanna Szczesiak, Natalia Tomys, Edyta Traczyk, Eryk Weber
