W grudniu 2019 r. podczas wydarzenia StratUp Arena Poznań, którego współorganizatorem była Fundacja ALTUM został zainaugurowany program Wielkopolski Przemysł Przyszłości. Minister Rozwoju Jadwiga Emilewicz w swoim wystąpieniu, transmitowanym bezpośrednio z ministerstwa podczas otwarcia tego eventu, zapowiadała, że WPP to pierwszy etap, pilotaż ogólnopolskiego programu pod nazwą Polski Przemysł Przyszłości.
Program PPP, którego realizatorem jest Fundacja Polskiego Przemysłu Przyszłości nabiera konkretnego kształtu. W FPPP jest opracowywana strategia programu. W kreowaniu tej strategii biorą udział również eksperci z Instytutu Analiz Strategicznych Fundacji ALTUM: Sławomir Malewski oraz dr Bartosz Walter. W pracach tych bierze udział także zespół ekspertów z Poznańskiego Centrum Superkomputerowo – Sieciowego, w tym jego dyrektor: dr inż. Cezary Mazurek.
Poniżej prezentujemy pierwszą część skróconego opracowania założeń do programu PPP, przygotowanego przez naszych ekspertów.
Konteksty i motywy kreowania programu strategicznego PPP.
Możliwości kreowania i wzmacniania konkurencyjności przedsiębiorstw zawsze była wyznacznikiem siły i potencjału poszczególnych gospodarek narodowych. Obecnie funkcjonuje powszechne przekonanie, potwierdzane przez analityków rozwoju trendów gospodarczych, że to postępująca transformacja cyfrowa będzie w największym stopniu wpływać na zmiany w otoczeniu biznesowym, wymuszając na firmach przemysłowych i usługowych wdrażanie realnych innowacji technologicznych, powodując adaptację lub wręcz radykalną zmianę modeli biznesowych. To od skali i jakości inwestycji w rozwiązania z obszaru Przemysłu 4.0., w perspektywie najbliższych lat i dekad, zależeć będzie kondycja polskich przedsiębiorców i polskiej gospodarki.
Tymczasem zagadnienia wdrażania rozwiązań Przemysłu 4.0 nie są uświadomione w szerokich kręgach polskich przedsiębiorców. Wśród Przedsiębiorców z obszaru MŚP zagadnienia te wywołują obawy i wątpliwości, przekształcając się wręcz w trwałą barierę związaną zainteresowaniem rozwiązaniami cyfrowymi. Poziom świadomości wśród polskich przedsiębiorców, czym jest Przemysł 4.0 jest na tle pozostałych Państw UE bardzo niski. Zjawisko to ma swoje odzwierciedlenie w danych i rankingach. Według Innovation Index Bloomberg 2020 Polska znajduje się obecnie na 26 pozycji (spadek o 3 r/r.), będąc za min. Rosją i Czechami.
Pod względem innowacyjności gospodarki Polska zajmuje czwarte miejsce od końca listy najbardziej innowacyjnych krajów Unii Europejskiej.
Polska lokuje się na końcu listy także pod względem środków przeznaczanych na badania naukowe i rozwój. Obecnie polskie firmy przeznaczają na ten cel mniej niż 1 proc. polskiego PKB.
Dla porównania Korea Południowa wydaje na innowacyjność aż 4,3 proc. swojego PKB.
Raport Narodowego Banku Polskiego „Potencjał innowacyjny gospodarki: uwarunkowania, determinanty, perspektywy” (2016) wyróżnia pięć barier, z powodu których odbiegamy od wysoko innowacyjnych krajów. Należą do nich:
- niski poziom zaufania społecznego i zaufania do instytucji,
- niższy poziom prac badawczych prowadzonych w polskich ośrodkach,
- niewielki udział polskich jednostek naukowych w międzynarodowej współpracy badawczej,
- mała innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw
- niska liczba patentów.
Mimo wielkiego potencjału polskiej przedsiębiorczości, pozycja polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej nie zaspokaja polskich aspiracji.
Pozycja naszej gospodarki jest wynikiem Wielkich Odkryć Geograficznych, na skutek których Polska znalazła się poza obszarem akumulacji kapitału w obrębie handlu morskiego i związanego z nim ogólnoświatowego systemu redystrybucji dóbr.
Równocześnie dopiero zwycięstwo USA jako potęgi morskiej w Zimnej Wojnie w XX w. umożliwiło Polsce włączenie się w gospodarkę światowego oceanu i bogacenie się według jasnych reguł w ramach obowiązującego po 1989 roku Pax Americana.
Dziś, Pax Americana, który umożliwił Polsce bogacenie się, kwestionowany jest przez jego głównych beneficjentów. Ta nowa sytuacja, z jednej strony zmusza gospodarkę USA do zmiany łańcucha dostaw, a z drugiej strony stanowi szansę dla polskiej gospodarki na stanie się nowym centrum przemysłu w barażach strategicznych, takich jak półprzewodniki, elektronika czy sensory. Równocześnie budowa łącza gospodarczego i infrastrukturalnego w Eurazji w ramach Nowego Jedwabnego Szlaku otwiera przed polską gospodarką wprost nieograniczone możliwości rozwoju w ramach strategicznej pozycji konektora między Wschodem i Zachodem.
Wyzwania dla Polski, wyzwania dla kreowania programu PPP.
Dziś w dobie redefinicji globalizacji, a jednocześnie personalizacji zjawiska transformacji technologicznej, Polsce potrzeba programu, który będzie:
projektem społecznej, kulturowej i gospodarczej zmiany, dzięki któremu Polska i Polacy mogą dołączyć do liderów, do awangardy kreatorów i odbiorców rewolucyjnej transformacji technologicznej
Dla zbudowania takiego programu potrzebna jest diagnoza obecnego status quo, zdefiniowanie wyzwań i określenie celów.
Opracowanie: Sławomir Malewski i dr Bartosz Walter
